Πότε μαζεύουμε βότανα; Ποια είναι η κατάλληλη εποχή για
την συλλογή τους;
Η συλλογή βοτάνων και αρωματικών φυτών πρέπει να γίνετε την κατάλληλη εποχή.
Ο παρακάτω οδηγός συλλογής βοτάνων έχει υπολογιστεί για την Ελλάδα.
Να έχετε υπόψη σας όμως, ότι στις πιο νότιες και ζεστές περιοχές μαζεύουμε τα
βότανά μας, νωρίτερα από ότι στη βόρεια και ηπειρωτική Ελλάδα.
Στον οδηγό συμπεριλαμβάνονται μερικά από τα πιο διαδεδομένα και χρήσιμα βότανα
που φύονται στην Ελλάδα. Το ξέρω ότι έχουν παραβλεφθεί αρκετά, αλλά ίσως
συμπληρωθούν αργότερα και άλλα που έχω ξεχάσει.
τα εγκαύματα όπως όλοι
γνωρίζουμε είναι βλάβες των ιστών -ιστικές βλάβες- που προκαλούνται όταν το
συγκεκριμένο μέρος του σώματος έρθει σε επαφή με την θερμότητα είτε...
αυτή προέρχεται από:
α) εστίες θερμότητας -θερμικά
εγκαύματα-....
β) ακτινοβολία -ηλιακά
εγκαύματα-...
γ) χημικές ουσίες-χημικά
εγκαύματα-κ.α...
τα περισσότερα εγκαύματα είναι
εγκαύματα "μερικού πάχους" τα οποία διακρίνονται σε...
Παρορμά τη συνουσία και προκαλεί στύσεις: -Ο σπόρος του όρμινου -Διεγείρει η χοντρή και ανώτερη ρίζα του ξίφιου, όταν πίνεται
μαζί με κρασί, ενώ αντιθέτως η λεπτή σβήνει τις ορμές -Ο μεγαλύτερος βολβός του βοτάνου «όρχις», διεγείρει όταν
πίνεται με γάλα, ενώ ο μικρός, αν ποθεί με νερό σβήνει τις ορμές -Ο σπόρος της άγριας τσουκνίδας όταν πίνεται με κρασί -Το γλυκάνισο με κρασί -Η ρίζα του άρου όταν τρώγεται βραστή, το
ίδιο και ο δυόσμος -Το κάρδαμο και ο σπόρος του, όταν πίνεται -Λίγος σπόρος κορίανδρου μαζί με νερό -αν ποθεί μάλιστα
περισσότερος προκαλεί νάρκη- -Ο κόστος με κρασί ή κρασόμελο, το ίδιο και ο κρόκος -Ο λιναρόσπορος με κρασόμελο και πιπέρι, αν τρώγεται σε
παστέλι -Το δάκρυ του μάραθου -Ο καρπός του πράσου όταν τρώγεται και ο χυμός του όταν
πίνεται -Ο σπόρος του άγριου καρότου -Ο καρπός του τερεβίνθου
Εξασθενούν τις ορμές για συνουσία: -Η αντράκλα όταν τρώγεται -Ο άγριος και ο ήμερος απήγανος όταν τρώγονται -Ο σπόρος του άγριου και του ήμερου μαρουλιού όταν πίνεται -Η ρίζα της δρακοντιάς όταν πίνεται ξερή με κρασί, η οποία
σταματά και τις στύσεις -Τα κουκουνάρια μαζί με σπόρο αγγουριού και χυμό αντράκλας -Τα σύκα όταν τρώγονται εγκαύματα και πως μπορούν να βοηθήσουν τα
βότανα
Σίγουρα πολλά από τα βότανα βοηθούν στο αδυνάτισμα.... βέβαια είναι παράλογο να ελπίζει κάποιος πως
μπορεί να αδυνατίσει μόνο με βότανα,χωρίς να
προσέξει την διατροφή του και γενικά τον τρόπο και την στάση ζωής του...... αυτό που μπορούν να κάνουν τα βότανα είναι να
δώσουν ώθηση στον ρυθμό του μεταβολισμού,χάρη στις βιταμίνες
και στα ένζυμα που περιέχουν.... ποια λοιπόν βότανα
μπορούν να μας βοηθήσουν στην προσπάθειά μας να αδυνατίσουμε;
Ας τα γνωρίσουμε:
Ταραξάκο για να ξεκινήσετε
από τον περιορισμό της όρεξης.....το ταραξάκο
λοιπόν μειώνει την όρεξη και βοηθάει στο να μεταβολίζονται σωστά τα λίπη
και τα σάκχαρα του οργανισμού ......κάνετε έγχυμα
με το βότανο και πίνετε από ένα φλιτζάνι δύο φορές την μέρα.....
Σπιρουλίνα για να
καταπολεμήσετε την βουλιμία....δεν έχετε καλή διάθεση και πέφτετε με τα
μούτρα στο φαγητό;....η σπιρουλίνα
είναι το καταλληλότερο βότανο στο να
αντιμετωπίσετε αυτή την κατάσταση....σε ένα ποτήρι φρέσκο νερό ή φρέσκο
χυμό διαλύετε ένα κουταλάκι σκόνη σπιρουλίνας
και το πίνετε μισή ώρα πριν το φαγητό....
Σημύδα για να εξουδετερώσετε την
κυτταρίτιδα.....αν έχετε κυτταρίτιδα κάνετε έγχυμα
με το βότανο της σημύδας και
πίνετε από ένα μέχρι δύο φλιτζάνια την ημέρα....η σημύδα
βοηθάει στο να καίονται σωστά τα λίπη του οργανισμού και η δράση της είναι
διουρητική.......
Ιβίσκος για όσους υποφέρουν από
δυσκοιλιότητα.....η λειτουργία του πεπτικού συστήματος πολλών ατόμων δεν
είναι ότι καλύτερο....τα λίπη οι πρωτεΐνες και οι υδατάνθρακες του
οργανισμού δεν μεταβολίζονται σωστά....όσοι λοιπόν υποφέρετε από
δυσκοιλιότητα (η οποία τις περισσότερες φορές συνοδεύει την παχυσαρκία ή
προηγείται) ετοιμάζετε έγχυμα από ιβίσκο και πίνετε μία φορά την
ημέρα......
Αγριοσταφίδα ή φυτολάκκα ή για άλλους κρεμέζι....η αγριοσταφίδα
λοιπόν είναι ένα αποτελεσματικό βότανο
για την καταπολέμηση του τοπικού πάχους ,διότι η δράση της είναι
λιποδιαλυτική.....παρασκευάζετε έγχυμααγριοσταφίδας και πίνετε ένα φλιτζάνι την
ημέρα....η
αγριοσταφίδα δεν ενδείκνυται για μεγάλες δόσεις και κατά την διάρκεια της
εγκυμοσύνης.....
και
ας πάμε τώρα στην αρτεμησία στην γνωστή
μας αψιθιά....η δόση για το αδυνάτισμα
είναι από ένα φλιτζάνι έγχυμα του βοτάνου μεσημέρι-βράδυ μετά το φαγητό.....και προσοχή όλα τα εγχύματα τα
πίνουμε χωρίς ζάχαρη......η διάρκεια λήψης της αψιθιάς δεν πρέπει να είναι
μεγαλύτερη των τεσσάρων εβδομάδων......και αυτή όπως η αγριοσταφίδα δεν
λαμβάνεται κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης............
και άφησα τελευταία την λουίζα,το κατεξοχήν βότανο
του αδυνατίσματος.....ετοιμάζετε έγχυμα λουίζας
και το αφήνετε να κρυώσει..... πίνετε ένα φλιτζάνι το βράδυ λίγο πριν να
κοιμηθήτε....τα αποτελέσματα θα είναι καλλίτερα αν πίνετε και ένα φλιτζάνι
το πρωί νηστικοί και ένα φλιτζάνι το μεσημέρι μετά το φαγητό......και μην
ξεχνάτε ότι η δράση της λουίζας είναι
και χωνευτική.........
Η ιστορία των βοτάνων φαίνεται ν΄
αρχίζει ταυτόχρονα με την ιστορία του πολιτ
ισμού! Εδώ και χιλιάδες χρόνια, μια μεγάλη ποικιλία βοτάνων
έχουν χρησιμοποιηθεί από ζώα και ανθρώπους. Από την κινέζικη ιστορία μαθαίνουμε
ότι τα βότανα χρησιμοποιούνται εδώ και 4.700 χρόνια σαν φάρμακα. Και το πρώτο
βιβλίο βοτανολογίας της Κίνας, που γράφτηκε γύρω στα 2700 π.Χ., αναφέρει 365
φυτά που χρησιμοποιήθηκαν για φαρμακευτικούς λόγους. Στην προϊστορική Αίγυπτο
όχι μόνο χρησιμοποιούσαν τα ιθαγενή αρωματικά φυτά, αλλά έκαναν εισαγωγή και
από άλλες περιοχές. Σε ιερατικό πάπυρο στις αρχές της 18ης Δυναστείας
(1850-1335 π.Χ.) αναφέρονται θεραπευτικά βότανα εισηγμένα από την Κρήτη.
Γενικά, τα βότανα της Κρήτης εξάγονται στην Αίγυπτο και στη Μέση Ανατολή. Αντιστοίχως,
οι Κρήτες έφεραν βότανα που δεν ευδοκιμούσαν στο νησί από αυτές τις περιοχές.
Το εμπόριο των βοτάνων φαίνεται να αποτελούσε σημαντική δραστηριότητα των
κοινωνιών που ήκμασαν στην ανατολική λεκάνη της Μεσογείου κατά την εποχή του
χαλκού.
Εικόνες από τη
συλλογή κρόκου, θαυμάσια τοπία σε τοιχογραφίες της μινωικής εποχής (2η χιλιετία
π.Χ.) και αγγεία με φυτικό διάκοσμο, μας δείχνουν τη σημασία των βοτάνων στη
ζωή των ανθρώπων.
Η ανασκαφή του 2000 στο μινωικό ανάκτορο των Αρχανών έδωσε ένα
εντυπωσιακό εύρημα στους ανασκαφείς (Γιάννη και Έφη Σακελλαράκη). Τα ανάκτορα
είχαν καταστραφεί από δυνατή πυρκαγιά και το υλικό που είχε πέσει πάνω στα
πιθάρια είχε στερεοποιηθεί και τα είχε κλείσει αεροστεγώς για 3.500 χρόνια.
Ανοίγοντας τα πιθάρια οι
αρχαιολόγοι βρήκαν αποθηκευμένα βότανα και υφαντά, όλα απανθρακωμένα αλλά και
διατηρημένα τόσο ώστε να διακρίνονται αρκετά καλά. Η αποθήκη του ανακτόρου ήταν
γεμάτη με πιθάρια που, σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις, προορίζονταν για
εξαγωγή! «Τα αρωματικά φυτά της Κρήτης», όπως εξηγεί ο κ. Σακελλαράκης, «ήταν
σπάνια και πολύτιμα στην αρχαιότητα. Χρησιμοποιούνταν για φαρμακευτικούς
σκοπούς αλλά και για την παραγωγή αρωματικών ουσιών».
Οι αρχαιολόγοι Γιάννης και Έφη Σακελλαράκη μπροστά
στα πιθάρια και τα αγγεία που βρέθηκαν στο πρώτο ισόγειο δωμάτιο. Κάτω, το
δεύτερο δωμάτιο του ανακτόρου, με τα ενδιαφέροντα ευρήματα
Στην αρχαία
Ελλάδα οι ιατρικές γνώσεις ήταν αρκετά προηγμένες. Οι γνωστοί γιατροί της
αρχαιότητας, τους οποίους μνημονεύει ο Όμηρος και οι μεταγενέστεροι συγγραφείς,
ήταν οι "ριζοτόμοι" (έτσι ονομάζονταν οι
πρακτικοί γιατροί - βοτανολόγοι που καλλιεργούσαν τα φαρμακευτικά φυτά ή τα
μάζευαν από τα δάση). Περίφημοι ριζοτόμοι παρουσιάζονται και στην Κρήτη, οι
οποίοι γνώριζαν ένα μεγάλο αριθμό φυτών με αποκλειστική θεραπευτική χρήση, είτε
με τη μορφή αφεψημάτων, είτε με τη μορφή εμπλάστρων και αλοιφών, π.χ. το σπλήνιο για τους πόνους της σπλήνας, το δαύκον για τις μυϊκές
παθήσεις, το δίκταμο για τα γυναικολογικά προβλήματα.
Απανθρακωμένα βότανα από την ίδια ανασκαφή
Ο Πλίνιος
μάλιστα γράφει ότι η Κρήτη ήταν η πατρίδα δύο δένδρων με μεγάλη ιατρική
χρησιμότητα του κρητικού πεύκου και του κρητικού κυπαρισσιού, από τα οποία έβγαζαν
αιθέρια έλαια. Οι Κρήτες για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούσαν ακόμα το
πεπόνι, τον κρίνο και το χρυσάνθεμο.
Ο Ιπποκράτης,
ο πατέρας της ιατρικής που γιάτρευε με βότανα, ήταν αυτός που απάλλαξε την
ιατρική από τη δεισιδαιμονία και τη μαγεία και σε μια σειρά βιβλίων του
αναφέρει 236 φυτικά φάρμακα. Αλλά στην ίδια περίοδο έζησε και ο Αριστοτέλης που
ανάμεσα στ' άλλα βιβλία του έγραψε και δυο περί Φυτών.
Και ο
Θεόφραστος, πατέρας της Βοτανικής και της Ορυκτολογίας και πρόδρομος της
Φαρμακογνωσίας, ο οποίος στα 9 βιβλία του έργου του «Περί Φυτών Ιστορίες»
περιγράφει όχι μόνο τα φυτά αλλά και τις φαρμακολογικές ιδιότητές τους.
Αργότερα, ο Διοσκουρίδης από την Κιλικία, που περιόδευε σ΄ όλο τον τότε γνωστό
κόσμο (40-90 μ.Χ.) για να μελετήσει τα διάφορα φαρμακευτικά βότανα και φυτά, τα
κατέταξε σε 5 βιβλία με γενικό τίτλο «Περί Ύλης Ιατρικής», που από τότε
αποτελούν το βασικό σύγγραμμα, στο οποίο βασίστηκαν όλοι όσοι ασχολήθηκαν με τη
θεραπευτική ως το 16ο αιώνα. Αλλοι σπουδαίοι γιατροί της αρχαιότητας που
έμειναν στην ιστορία για τις θεραπείες τους με βότανα ήταν ο Γαληνός και ο
Κέλσος.
Σήμερα,
τα βότανα εξακολουθούν να παίζουν σπουδαίο ρόλο στη ζωή μας. Χρησιμοποιούνται σαν
φάρμακα, ελιξίρια, χάπια, βαφές και ένα σωρό άλλα πράγματα. Όλα αυτά είναι
γνωστά, οι περισσότεροι τα γνωρίζετε ή πολύ εύκολα μπορείτε να βρείτε σχετικές
πληροφορίες. Γι΄ αυτό κι εμείς αποφασίσαμε να ασχοληθούμε με τις χρήσεις τους
στο «Αλφαβητάρι των βοτάνων και ν΄ αφιερώσουμε ένα κεφάλαιο της εργασίας μας
στη χρήση των φαρμακευτικών και αρωματικών φυτών σε αντικατάσταση των βλαβερών
για την υγεία μας και το περιβάλλον χημικών καθαριστικών.
τον πίνει ο νιος και ξαρρωστεί κι ο γέρος
ξανανιώνει»
Η χρήση των βοτάνων στην Κρήτη
χάνεται στα βάθη των αιώνων. Οι ανασκαφές στους διάφορους αρχαιολογικούς χώρους
εκτός από υπολείμματα βοτάνων και καλλυντικών έφεραν στο φως και εγκαταστάσεις
επεξεργασίας τους. Στην Κνωσό βρέθηκαν επιγραφές που φανερώνουν ότι τα
αρωματικά σκευάσματα και τα έλαια υπήρξαν από τα βασικότερα εξαγώγιμα προϊόντα
των Μινωιτών.
Είναι ακόμα γνωστή στους
περισσότερους η ιστορία με τον πληγωμένο Αίγαγρο που ιάθηκε με το δίκταμο. Την
αναφέρει ο Αριστοτέλης.
Με το πέρασμα των αιώνων και κυρίως
λόγω της έλλειψης γιατρών και φαρμάκων, τα βότανα αποτέλεσαν βασικά συστατικά
τόσο στην καταπολέμηση των ασθενειών, όσο και για τον καλλωπισμό του ωραίου
φύλου.
Η Κρήτη έχει την τύχη να διαθέτει
πάρα πολλά αρωματικά και θεραπευτικά φυτά. Αρκετά απ’ αυτά είναι ενδημικά. Και
φυσικά η πατροπαράδοτες συνταγές έφτασαν μέχρι των ημερών μας, κυρίως με την
προφορική παράδοση.
Μέχρι πριν λίγα χρόνια οι αρωματάδες
γύριζαν τα χωριά και πουλούσαν τα αιθέρια έλαια που έπαιρναν από την απόσταξη
διαφόρων βοτάνων, όπως το φασκόμηλο και η ρίγανη.
Σήμερα ξαναανακαλύψαμε τις
ξεχασμένες θαυματουργές ικανότητες των φυτών της Κρητικής υπαίθρου, καθώς
ολοένα και περισσότερο κλονίζεται η εμπιστοσύνη μας στις βιομηχανίες φαρμάκων,
οι οποίες στο βωμό του κέρδους παίζουν με την υγεία μας.
Ας μην πάμε στο άλλο άκρο. Ας
κρατήσουμε ότι ο χρόνος έχει αποστάξει από τα βότανα και τη λαϊκή ιατρική. Ας
είμαστε ψύχραιμοι, η διαφορά του φάρμακου από το φαρμάκι είναι στη δόση.
Στη διάλεξη που διοργανώνει η Ιστορική
Λαογραφική Εταιρεία Νομού Λασιθίου την Δευτέρα 11 Ιανουαρίου, ο χημικός
Μανούσος Πεδιαδίτης θα επιχειρήσει με επιστημονικό τρόπο να μας μιλήσει για τη
σημασία των Κρητικών βοτάνων, τη συμβολή τους στη λαϊκή Ιατρική και το μέλλον
τους όχι μόνο από τις ιδιότητες τους αυτές καθαυτές αλλά και ως πεδίο
επιχειρηματικής δραστηριότητας.
Ο Μανούσος Πεδιαδίτης γεννήθηκε στην
Ελούντα. Τελείωσε το Γυμνάσιο και το Λύκειο στον Άγιο Νικόλαο και το Χημικό του
Πανεπιστημίου Κρήτης. Συνέχισε στη Μεγάλη Βρετανία τις σπουδές του στο
Μάρκετινγκ και σήμερα διατηρεί μονάδα παραγωγής αιθέριων ελαίων και φυτικών
καλλυντικών από Κρητικά βότανα στον Άγιο Νικόλαο.